Borax is een zout, te verkrijgen uit
boorzuur en soda. Voor de schilderkunst heeft het de volgende
toepassingen:
- In de vernissen voor aquarel met
de volgende formule:
60 gr schellak
10 gr borax
500 gr water
Het geheel laten koken totdat de lak
opgelost is. Om de vloeistof te ontkleuren waterstofperoxide eraan toevoegen;
- In de temperaschildering maakt
borax dat zowel de lijmtempera als de eitempera niet bederft. Borax wordt ook
gebruikt om de vernissen voor tempera te bereiden;
- maakt de lijmen sterker en meer
geschikt voor het gronden van doek en panelen.
De scheikundige
formule is Na2B4O7.10(H2O),
uitgesproken als natrium
tetraboraat decahydraat. De naam borax is afkomstig van de Armeense
(buraq) of Perzische
(burah) naam voor het gelijknamige mineraal
borax,
dat reeds in de Oudheid
bekend was en onder andere gebruikt werd bij de productie van glas.
Ook de naam boor
voor het voornaamste element
van borax is daarvan afgeleid.
Herkomst
Tegenwoordig is het mineraal borax
(Na2B4O5(OH)
4.8(H2O)) de voornaamste bron van borax. Eerder werden
daarvoor vooral de mineralen colemaniet
(Ca2B6O11.5(H2O)), kerniet
(Na2B4O6(OH)2.3(H2O)),
en tincalconiet
(Na2B4O5(OH) .3(H2O))
ontgonnen.
Fysische
eigenschappen
Borax is slecht oplosbaar in koud
water, maar goed in warm water. Na verdamping van een borax-oplossing
ontstaat er een glasachtige laag die, bij toepassing op metaaloppervlakken,
sterke oxidatie
voorkomt en het uitvloeien
van metaal
bevordert. Vandaar het gebruik van borax als flux
bij het solderen.
Giftigheid
Borax en boorzuur zijn giftig voor
het zenuwstelsel,
de nieren
en de lever
van de mens.
Zij kunnen worden opgenomen via beschadigde huid.
Ook bij gewoon huidcontact kunnen overgevoeligheidsreacties
optreden.
Mogelijk is borax en boorzuur
reprotoxisch en zou het de vruchtbaarheid en het ongeboren kind kunnen schaden.
Dit blijkt uit aanbevelingen die het Europese parlement heeft gekregen van een
technische commissie die aanbevelingen geeft over classificeren en etiketteren
van chemicaliën.
Toepassingen
Borax wordt ook in zeep
toegepast
Bestrijdingsmiddelen tegen houtworm
op basis van borax en boorzuur worden alleen toegepast door professionele
bestrijders vanwege de giftigheid. Vanwege die (matige) giftigheid wordt borax
ook gebruikt als desinfecteermiddel.
Zout zijnde wordt borax echter ook
bij het organisch
tuinieren gebruikt ter bestrijding van slakken
(zouten tasten de slijmvliezen van slakken aan). In een oplossing van 70 gram
borax per emmer water
(10 liter) verbrandt borax de wortels
van de planten
niet, in tegenstelling tot keukenzout,
en is het onschadelijk voor mensen en andere dieren.
Daarbij moet wel vermeld worden dat borax zich ophoopt in de grond en alleen
door uitspoelen verwijderd wordt. Daarom wordt het best niet meer dan eens per
jaar gebruikt, aangezien borax bij hogere concentraties wel giftig is voor
planten, zoals alle sporenelementen.